Η... «Ρομπέν» των δασών της μαύρης ηπείρου

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ

Μπορεί να έχει διατελέσει υπουργός Περιβάλλοντος στη χώρα της, ωστόσο δεν είναι πολιτικός αλλά ακτιβίστρια. Το αντιλαμβάνεσαι από την ευθύτητα και τη διεισδυτική απλότητα των απαντήσεών της.

Αφήνοντας την ακαδημαϊκή καριέρα που έχτισε με κόπο, αφετηρία της οποίας ήταν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επί προεδρίας Κένεντι, το οποίο έδωσε την ευκαιρία σε εκατοντάδες νέους Αφρικανούς να σπουδάσουν στις ΗΠΑ, η 68χρονη σήμερα Γουάνγκαρι Ματάι επέστρεψε στην πατρίδα της την Κένυα, όπου μόλις το 2% των φυσικών δασών είχε επιβιώσει. Και κατάφερε, δίνοντας λίγα χρήματα σε άπορες γυναίκες για κάθε δένδρο που φυτεύουν, να υλοποιήσει το μεγαλύτερο πρόγραμμα δενδροφύτευσης στην Αφρική μέσω του «Κινήματος της Πράσινης Ζώνης» που ίδρυσε πριν από 31 χρόνια, έχοντας έκτοτε φυτέψει περισσότερα από 30 εκατ. δένδρα στην Αφρική.

Το 2004 ήταν η πρώτη Αφρικανή που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης και το υποδέχτηκε στην Κένυα διαδηλώνοντας για την προστασία των δασών και δηλώνοντας στη νορβηγική τηλεόραση πως «το περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για την ειρήνη γιατί όταν καταστρέφουμε τους πόρους μας και γίνονται σπάνιοι, τότε πολεμάμε γι' αυτούς».

Ξεκινώντας τις προσπάθειές της σε χαλεπούς καιρούς τόσο για τη χώρα της όσο και για την καταξίωση μιας γυναίκας, αναπόφευκτα ήρθε σε ρήξη με το καθεστώς, ενώ δεν έλειψαν οι διώξεις και οι φυλακίσεις. Αλλωστε ακόμη τα βάζει με τη διαφθορά της εξουσίας, την οποία θεωρεί τη μεγάλη πληγή για την Αφρική.

- «Δεν ήταν εύκολο, άλλωστε δεν ήταν αυτοί που μου έδωσαν το βραβείο Νόμπελ, ήταν η νορβηγική επιτροπή και μάλλον αν ήταν στο χέρι τους ούτε που θα εκτιμούσαν αυτό που έκανα, γιατί ήμουν αρκετά κριτική μαζί τους», μας λέει για την επίσημη αναγνώριση στη χώρα της.

* Τι την έκανε να συνεχίζει;

- «Ηταν η πεποίθησή μου ότι βρισκόμουν στη σωστή πλευρά, ότι είχα δίκιο. Κατάλαβα αρκετά νωρίς ότι η εξουσία ήταν πολύ σημαντική για την πρόοδο της χώρας και προσπάθησα να προστατέψω το περιβάλλον από αυτήν αλλά δουλεύοντας και μέσα στην εξουσία για να την αλλάξω».

* Η Αφρική έχει το 54% των παγκόσμιων φυσικών πόρων και το 60% των Αφρικανών ζουν στην ένδεια συγκροτώντας το 40% των πεινασμένων στον κόσμο. Γιατί συμβαίνει αυτό;

- «Δεν θέλω να απλουστεύσω επειδή οφείλεται σε πολλά πράγματα: την αποικιοκρατική ιστορία μας, την έλλειψη εκπαίδευσης, την ηγεσία που αποτυγχάνει να επενδύσει στο λαό, δίνοντάς του τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν αυτόν τον πλούτο για τον εαυτό τους, αντί να τον παρέχουν στη διεθνή κοινότητα σχεδόν χωρίς αντάλλαγμα, την κακοδιαχείριση είναι πολλά πράγματα».

* «Ζούσαμε σε μια καταπράσινη γη. Οι βροχές ήταν τακτικές, είχαμε άφθονο πόσιμο νερό παντού. Υπήρχαν μεγάλα καλοποτισμένα χωράφια με καλαμπόκι, φασόλια, σιτάρι και λαχανικά. Η πείνα ήταν κάτι άγνωστο...», γράφετε στην αυτοβιογραφία σας. Πώς φτάσαμε στη σημερινή εικόνα καταστροφής;

- «Πολλά από τα δάση και τα λιβάδια της Αφρικής έτυχαν εντατικής εκμετάλλευσης από την εμπορική γεωργία και την εμπορική υλοτομία, δραστηριότητες που συνέβαλαν στην επέκταση της ερημοποίησης. Το άλλο είναι ότι αυξάνεται ο πληθυσμός, η γεωργία συνεχίζει να είναι η κύρια ασχολία του αφρικανικού λαού και μάλιστα όχι με τα πιο αποτελεσματικά μέσα, και αυτό φτωχαίνει το περιβάλλον».

* Είναι αντιστρέψιμη η κατάσταση;

- «Οπως είναι πολλές οι αιτίες που δημιουργούν το πρόβλημα, έτσι και η λύση δεν είναι μόνο μία αλλά ένας συνδυασμός από απαντήσεις. Πάντα πίστευα όμως ότι η λύση που προηγείται όλων είναι η προθυμία της εξουσίας να κάνει αυτό που πρέπει για το λαό της. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα καταπατούν τα δικαιώματά τους, δεν θα κλέβουν από το λαό, δεν θα τον κρατούν στην άγνοια, θα τον προστατεύουν από την εκμετάλλευση».

* Συγκρούσεις τόσο στην πατρίδα σας όσο και σε άλλες χώρες της ηπείρου προκαλούν μερικά από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα δράματα και πόνο που γνωρίζει σήμερα ο κόσμος. Γιατί συμβαίνουν;

- «Εχω ασχοληθεί πολύ και έχω γράψει σχετικά, στην προσπάθειά μου να εξηγήσω τους λόγους της κρίσης, μερικοί από τους οποίους είναι αυτοί που προανέφερα: οι ιστορικοί λόγοι που πάνε πίσω στην αποικιοκρατία. Οι εκλογές ήταν απλώς το πρόσχημα, η αφετηρία των αντιδράσεων. Και εδώ μπαίνει το θέμα της εξουσίας, της διακυβέρνησης, της ηγεσίας και των κατευθύνσεων που επιλέγει. Από εκεί πηγάζουν όλα, αυτό είναι για μένα το κλειδί: γιατί είναι οι ηγεσίες αυτές που αποφασίζουν πώς θα διαχειριστούν τους πόρους, αν θα τους διαχειριστούν υπεύθυνα και λογικά. Είναι οι άνθρωποι της εξουσίας αυτοί που αποφασίζουν αν θα ακολουθήσουν δημοκρατικές αρχές ή αν θα είναι δικτάτορες και κατά συνέπεια είναι η ηγεσία που αποφασίζει αν θα φροντίσει το λαό της ή αν θα τον εκμεταλλευτεί. Και δυστυχώς όταν οι ηγέτες αποφασίζουν να μην είναι υπεύθυνοι με το λαό τους, τότε τον διαχωρίζουν στη βάση εθνικών και φυλετικών ιδιαιτεροτήτων και χρησιμοποιούν τις φυλετικές διαφορές σαν δικαιολογία ή σαν όχημα για να φτάσουν εκεί που θέλουν».

* Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο επίτευγμά σας;

- «Νομίζω ότι το βραβείο Νόμπελ είναι μια υπέροχη αναγνώριση, κάτι που ποτέ δεν περίμενα. Επίσης πολλοί άνθρωποι νοιάζονται για το περιβάλλον και για τις κυβερνήσεις: αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα μου είναι μέρος της προσπάθειας για εκδημοκρατισμό και της αντίστασης των αρχηγών σε αυτή την προσπάθεια. Και ναι, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές αλλαγές λόγω των προσπαθειών που έχουμε κάνει, και αυτό είναι θαυμαστό».

* Μετανιώνετε για κάτι;

- «Οχι στην πραγματικότητα, γιατί έκανα αυτό που πίστευα ότι είναι το σωστό. Μερικές φορές κάνεις λάθος και μερικές φορές δεν μπορείς να καταφέρεις αυτό που θέλεις και υποφέρεις. Αλλά φαντάζομαι, όπως εγώ το βλέπω, ότι είναι ένας περίπατος: μερικές φορές κάνεις τα σωστά βήματα, μερικές φορές τα λάθος, άλλες πάλι έχεις πρόβλημα και άλλες το γλεντάς».

* Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε στο ελληνικό κοινό;

- «Το κύριο μήνυμα είναι να ενθαρρύνω τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, ακόμη και κάνοντας μόνο μικρά βήματα και να μη φοβούνται ούτε να αποθαρρύνονται επειδή νομίζουν ότι είναι μόνοι τους. Πάντα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν σε σένα, σε εμπιστεύονται και σε ενθαρρύνουν, αλλά και πάντα βρίσκεις ανθρώπους που σε αποθαρρύνουν και σου λένε "γιατί νομίζεις ότι εσύ θα τα καταφέρεις με κάτι που κανείς δεν έχει ξανακάνει". Είσαι τυχερός και είναι σημαντικό να έχεις τριγύρω σου περισσότερους ανθρώπους που σε ενθαρρύνουν, αυτή είναι η αξία που αναφέρω και στο βιβλίο μου, ότι και ένα νέο κορίτσι μπορεί να τα καταφέρει γιατί κι εγώ ξεκίνησα όπως πολλά εκατομμύρια κορίτσια χωρίς προνόμια. Και επιθυμώ να ενθαρρύνω τα κορίτσια που είναι συχνά σε μειονεκτική θέση και συνήθως τα θυσιάζουν, να τα εμψυχώσω, να μη νιώθουν αποθαρρημένες».

* Ως συμπατριώτισσα του Ομπάμα, δεν αντέχω τον πειρασμό να μη σας ρωτήσω ποια είναι η γνώμη σας γι' αυτόν.

- «Νομίζω ότι είναι ένας υπέροχος άνθρωπος με πολλές ικανότητες να επικοινωνεί και να πείσει τον αμερικανικό λαό ότι μπορεί να τον κυβερνήσει, αλλά επίσης γνωρίζουμε ότι έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει και όλα μπορεί να συμβούν. Ωστόσο νομίζω ότι τα έχει πάει πολύ καλά και ότι θα είναι μια μεγάλη έμπνευση για τη νέα γενιά για πολλά χρόνια, είτε εκλεγεί τελικά είτε όχι, έχει κάνει υπέροχα πράγματα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/02/2008

Wangari Maathai

Η Γουάνγκαρι Ματάι (Wangari Maathai) είναι η πρώτη Αφρικανή που τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης για τη συμμετοχή της στην ανάπτυξη, τη δημοκρατία και την ειρήνη.

Η Γουάνγκαρι Ματάι (Wangari Maathai) γεννήθηκε το 1940 στην πόλη Νιέρι της Κένυας, στην Ανατολική Αφρική. Τέλειωσε το Γυμνάσιο σε μια σχολή που διευθυνόταν από καθολικές μοναχές και ήταν ανάμεσα στους εκατοντάδες Αφρικανούς νέους που στάλθηκαν να σπουδάσουν στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου προγράμματος επί προεδρίας Κένεντι. Είναι η πρώτη γυναίκα στην Ανατολική και Κεντρική Αφρική που ολοκλήρωσε διδακτορικές σπουδές. Σπούδασε Βιολογία στο Mount St. Scholastica College στο Atchison του Κάνσας και πήρε τον μεταπτυχιακό τίτλο της στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ το 1966. Έπειτα, συνέχισε τις σπουδές της στη Γερμανία και στο Ναϊρόμπι πριν αποκτήσει διδακτορικό στην Ανατομία το 1971 από το πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι. Το 1976, πήρε την έδρα του Τμήματος της Κτηνιατρικής Ανατομίας και έναν χρόνο αργότερα έγινε Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Κτηνιατρικής Ανατομίας, στο πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι.

Εγκαταλείποντας μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα και μια άνετη ζωή, η Γουάνγκαρι Ματάι επέστρεψε στη Κένυα για να αγωνιστεί για τον δασικό πλούτο της χώρας της και να γίνει μια μαχητική οικολόγος. «Δεν μετάνιωσα ποτέ που αποφάσισα να μείνω και να βοηθήσω στην ανάπτυξη αυτής της χώρας. Πιστεύω ότι έχω αλλάξει κάτι. Αυτό που μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση είναι ότι πολύς κόσμος με πλησιάζει για να μου πει ότι η προσπάθειά μου τον έχει εμπνεύσει», έχει δηλώσει σε συνέντευξή της.

Η Γουάνγκαρι Ματάι είχε ενεργή δραστηριότητα στο Εθνικό Συμβούλιο Γυναικών της Κένυας από το 1976 έως το 1987. Το 1976 υλοποίησε την ιδέα της φύτευσης δέντρων από καθημερινούς ανθρώπους και το 1977 ίδρυσε έναν ευρείας βάσης κοινωνικό οργανισμό, το «Κίνημα της Πράσινης Ζώνης» («Green Belt Movement»), το μεγαλύτερο πρόγραμμα δενδροφύτευσης στην Αφρική, με στόχο την καταπολέμηση της απερήμωσης και την προώθηση της βιοποικιλότητας. Η Γουάνγκαρι Ματάι έβαλε γυναίκες να φυτεύουν δέντρα δημιουργώντας γι’ αυτές θέσεις εργασίας και αναβαθμίζοντας την εικόνα τους στην κοινωνία και την ποιότητα της ζωής τους. Μέσα από το κίνημα αυτό, περισσότερα από 30 εκατομμύρια δέντρα φυτεύτηκαν από γυναίκες στα αγροκτήματά τους και σε καταυλισμούς σχολείων και εκκλησιών σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Στην Τανζανία, την Ουγκάντα, το Μαλάουι, το Λεσότο, την Αιθιοπία, την Ζιμπάμπουε και αλλού, οργανώθηκαν παρόμοιες πρωτοβουλίες και χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες μέθοδοι.

Σε μια ήπειρο όπου η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση των πόρων και η εξαθλίωση των ανθρώπων εξοντώνουν τη Φύση και το περιβάλλον, σε μία Κένυα όπου μόλις το 2% των φυσικών δασών έχουν επιβιώσει, η Ματάι κατόρθωσε να δώσει στις γυναίκες λίγα χρήματα για κάθε δέντρο που φυτεύουν. Όπως λέει και η ίδια, «πέρα από κάθε κέρδος, το πιο σημαντικό είναι η αίσθηση της ελπίδας και της δύναμης που εμφανίζεται στη ζωή αυτών των γυναικών». Ωστόσο, ο αγώνας της δεν αποδείχθηκε καθόλου εύκολος. Ο άντρας της τη χώρισε στη δεκαετία του '80 κατηγορώντας την ως «άπιστη» και αφήνοντάς την να μεγαλώσει μόνη τα τρία παιδιά τους. Το 1991 συνελήφθη και φυλακίστηκε, κάτι που είχε συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, αφού χτυπήθηκε, απειλήθηκε και ρίχτηκε στη φυλακή για τις προσπάθειές της να προστατεύσει το περιβάλλον. Τον Ιανουάριο του 1999, ενώ συμμετείχε σε μία δενδροφύτευση, τραυματίστηκε στο κεφάλι από τις τοπικές αρχές. «Όταν με χτύπησαν», γράφει στην αυτοβιογραφία της «Unbowed» (κυκλοφόρησε στη Βρετανία από τις εκδόσεις William Heinemann), «ένιωσα περισσότερη έκπληξη παρά πόνο. Δεν ξέρω στ' αλήθεια γιατί ενδιαφέρομαι τόσο πολύ. Απλώς κάτι μέσα μου μού λέει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και ότι πρέπει να κάνω κάτι. Νομίζω ότι θα το αποκαλούσα Θεό».

Τον Δεκέμβριο του 2002, η Γουάνγκαρι Ματάι εκλέχθηκε στο κοινοβούλιο της Κένυας με το συντριπτικό ποσοστό του 98% των ψήφων, αφού είχε ορθωθεί εναντίον του προηγούμενου Πρόεδρου της χώρας, ο οποίος είχε κυβερνήσει την Κένυα για 24 χρόνια. «Μπήκα στην πολιτική γιατί ήθελα να δείξω ότι δεν χρειάζεται να είμαστε κλέφτες, ότι υπάρχει και ένας διαφορετικός τρόπος να κάνεις πολιτική στην Κένυα». Τον Ιανουάριο του 2003, ο πρόεδρος Mwai Kibaki τη διόρισε Υφυπουργό Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων. «Σε σχέση με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, τα χρήματα για το περιβάλλον ήταν ελάχιστα. Κι όμως ο στρατός της Κένυας δεν έχει πολεμήσει ούτε μια φορά επί δεκαετίες. Αυτό που κάναμε ήταν να οργανώσουμε σεμινάρια για τους στρατιωτικούς και να τους πείσουμε ότι η γη που υποτίθεται ότι προστατεύουν χάνεται κάτω από τα πόδια τους. Είδα ποταμούς που ήταν μαύροι από τη βρώμα να καθαρίζουν πάλι... Το έργο μας δεν τελείωσε, αλλά δεν φαίνεται πια ανέφικτο».

Η είδηση της βράβευσής της με το Νόμπελ Ειρήνης το 2004, βρήκε την Αφρικανή πολιτικό να διαδηλώνει υπέρ της προστασίας των δασών στην Κένυα και να μοιράζει φαγητό σε χωρικούς που υποφέρουν από την πείνα λόγω της λειψυδρίας. «Το περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για την ειρήνη γιατί όταν καταστρέφουμε τους πόρους μας και γίνονται σπάνιοι, τότε πολεμάμε για αυτούς», δήλωσε η ίδια στη νορβηγική τηλεόραση. Και πρόσθεσε: «εργάζομαι ώστε να μην βελτιώνεται μόνο το περιβάλλον, αλλά και η διακυβέρνηση. Έχουμε μια ιδιαίτερη ευθύνη προς το οικοσύστημα αυτού του πλανήτη. Εξασφαλίζοντας ότι τα άλλα είδη θα επιβιώσουν, εξασφαλίζουμε και την δική μας επιβίωση».

Η Ματάι είναι διεθνώς γνωστή για τον αδιάκοπο αγώνα της για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Έχει υπερασπιστεί την κατάργηση των ανεξόφλητων χρεών των φτωχών αφρικανικών χωρών, έχει αγωνιστεί ενάντια στην παράνομη οικειοποίηση δημοσίων εδαφών, έχει μιλήσει με θέρμη και παρρησία για την επιβίωση των δασικών εδαφών και έχει δώσει μάχες ενάντια στην εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και κατά των ορυχείων τιτανίου στην Κένυα.

Εκτός από το Νόμπελ, έχει κερδίσει πολυάριθμα βραβεία για τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό της, μεταξύ των οποίων και το μετάλλιο της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής τον Απρίλιο του 2006. Τον Ιούνιο του 1997, οι Earth Times την συμπεριέλαβαν στους 100 ανθρώπους στον κόσμο που έκαναν κάτι σημαντικό στον τομέα του περιβάλλοντος.

Επίσης, η Γουάνγκαρι Ματάι έχει μιλήσει εκ μέρους των γυναικών σε ειδικές συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ενώ το 2005 εκλέχθηκε Πρόεδρος του Οικονομικού, Κοινωνικού και Πολιτιστικού Συμβουλίου (ECOSOCC) της Αφρικανικής Ένωσης με έδρα την Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας και διορίστηκε Πρέσβειρα Καλής Θέλησης για το Δασικό Οικοσύστημα της Λεκάνης του Κονγκό.

«Ζούσαμε σε μια καταπράσινη γη», γράφει στην αυτοβιογραφία της. «Οι βροχές ήταν τακτικές, είχαμε άφθονο πόσιμο νερό παντού. Υπήρχαν μεγάλα, καλοποτισμένα χωράφια με καλαμπόκι, φασόλια, σιτάρι και λαχανικά. Η πείνα ήταν κάτι άγνωστο...». Σήμερα που η αποικιακή κυριαρχία και η κακοδιαχείριση προκάλεσαν, όπως λέει, φτώχεια, πείνα, διάβρωση των εδαφών και πολιτική διαφθορά, η Γουάνγκαρι Ματάι αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο.

Από τη σελίδα http://www.ecocity.gr/main.php?cat=63&art=1036

Η ομορφιά είναι ναρκωτικό

Ειρηναίος Αϊμπλ - Αϊμπεσφελντ

ΒΙΕΝΝΗ

Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ koliatsu@enet.gr

Ο ερευνητής συμπεριφοράς Ειρηναίος Αϊμπλ- Αϊμπεσφελντ παρακολουθούσε επί σειρά δεκαετιών την καθημερινή ζωή των τελευταίων φυλών που ζουν στην άγρια φύση και εκπόνησε ένα είδος πανάρχαιας «γραμματικής της ανθρώπινης συμπεριφοράς». Το τελευταίο θέμα ενασχόλησής του είναι η τέχνη και στη γερμανική επιθεώρηση μιλά για την προέλευση και τον σκοπό της και την αίσθηση της ομορφιάς σε ανθρώπους και ζώα

- Η τέχνη δεν πρέπει να δίδει στον άνθρωπο τροφή για σκέψη;

«Κυρίως, πρέπει να τον κάνει να αισθάνεται καλά. Πειράματα έχουν δείξει πως η παρατήρηση έργων τέχνης -όπως και φυσικών τοπίων- συμβάλλει αποφασιστικά και στην ανάρρωση ασθενών, συντομεύοντας τη φαρμακευτική αγωγή».

- Είναι καθήκον βιολόγων να καθορίσουν τον σκοπό της τέχνης;

«Γιατί όχι; Πάντοτε έκανα συγκριτική έρευνα συμπεριφοράς για το ιδιαίτερο πολιτιστικό "στάτους" τού ανθρώπου. Εχω διατυπώσει την άποψη πως υπάρχει μια γραμματική κοινωνικής συμπεριφοράς -και σ' αυτήν περιέλαβα προσφάτως και την τέχνη».

- Κάνατε πολύ δρόμο από τα ιγκουάνα των Γκαλάπαγκος, τη μελέτη των οποίων αρχίσατε πριν από 50 χρόνια, μέχρι τον Ρέμπραντ και τον Γ. Μπόις.

«Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που ενδιαφέρεται για την τέχνη. Εγώ προσωπικά είχα από παιδί τη μυρωδιά της τέμπερας στα ρουθούνια, πινέλα και μουσαμάδες ήσαν κομμάτια της παιδικής μου ηλικίας στη Βιέννη, αφού η μητέρα μου ήταν ζωγράφος».

- Κάθε άνθρωπος διαθέτει εγγενή αντίληψη περί αισθητικής;

«Σίγουρα. Το γεγονός ότι παρατηρούμε και χαρακτηρίζουμε ένα ανθρώπινο κορμί ωραίο, ότι αντιδρούμε σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ότι ανταποκρινόμαστε στη θέα ενός ανθρώπινου προσώπου -όλα αυτά δεν είναι τυχαία. Πρόκειται για προγραμματισμό».

- Υπάρχει και στα ζώα αισθητική αντίληψη;

«Οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι στην εποχή του "φλερτ" πριν από το ζευγάρωμα, μερικά θηλυκά πτηνά στολίζουν τη φωλιά μ' ένα λουλούδι, το παρατηρούν ξανά και το τοποθετούν αλλού. Ενας ιπποπόταμος έχει ασφαλώς άλλα αισθητικά κριτήρια, αλλά τα βασικά σημεία των σπονδυλωτών πιστεύω πως είναι τα ίδια».

- Ομως, αντιθέτως με τον άνθρωπο, οι πίθηκοι δεν επικοινωνούν όταν ζωγραφίζουν.

«Οχι, αλλά οι χιμπατζήδες στολίζονται! Εχω αναλάβει μερικές φορές τη φωτογραφική κάλυψη αποστολών της Τζ. Γκούνταλ και παρατηρήσαμε νεαρούς χιμπατζήδες να κόβουν και να περνούν στο λαιμό τους κληματσίδες -"λιάνες"- και να χορεύουν γύρω από θηλυκές.

- Στολίδια και «λούσα» είναι ένας προθάλαμος της τέχνης;

«Κατά μια έννοια, ναι. Χρησιμοποιούμε διάφορα αντικείμενα για να εκφράσουμε τον εαυτό μας. Η αισθητική αντίληψη πηγάζει προφανώς από μια γνήσια βασική ανάγκη. Κάποια ζώα προτιμούν σαφώς εικόνες με συμμετρίες -η αισθητική επομένως εξυπηρετεί μια διασαφήνιση, μιαν απλοποίηση στην καθημερινή ζωή».

- Ομως, η τέχνη δεν βοηθά στην επιβίωση. Από βιολογικής απόψεως, δεν είναι αληθινή πολυτέλεια;

«Τουλάχιστον, ο κομπασμός έχει λειτουργικότητα. Μ' έναν εντυπωσιακό πύργο ένας ηγεμόνας διακηρύσσει στο λαό, συμβολικά, πως διαθέτει περιουσία και μπορεί να τον προστατέψει. Οι κλασικές προσόψεις των τραπεζικών κτιρίων στη Βιέννη προδιαθέτουν την εμπιστοσύνη των πελατών».

- Εχετε μελετήσει φυλές που ζουν σε περιβάλλον άγριας ζούγκλας και δεν είχαν έρθει σε επαφή με τον δικό μας πολιτισμό. Τι μάθατε εκεί για την προέλευση και τη λειτουργικότητα της τέχνης;

«Η τέχνη έχει γι' αυτούς τους ανθρώπους ολόκληρη παλέτα από σημασίες -εξυπηρετεί την αυτοπροβολή, τον καθορισμό της περιοχής αλλά και την προστασία από κακά πνεύματα. Στις αρχές του 20ού αιώνα το αφηρημένο γνώρισε ένα άνοιγμα -άλλωστε κι η αντίληψη λειτουργεί αφαιρετικά. Κι ο κυβισμός του Πικάσο είναι αφαιρετικός. Η "Γκερνίκα" αναφέρεται στη θηρωδία του πολέμου - ένα μεγαλειώδες έργο. Ορισμένα θέματα οι θεατές τα κατανοούμε με συγκεκριμένη παρουσίαση (αυτό ισχύει και για την "Γκερνίκα"). Αλλα μας προξενούν αμηχανία. Οσον αφορά το παραδοσιακό γυμνό, οι αρχαίοι Ελληνες κι οι άνθρωποι της Αναγέννησης το κατείχαν -και δεν ήσαν νοητικώς καθυστερημένοι».

- Αναφέρεστε και στις απεικονίσεις σωμάτων επί εθνικοσοσιαλισμού, θέμα ακανθώδες.

«Στο Γ' Ράιχ χρησιμοποιήθηκαν εικόνες με παράδοση αιώνων ως συγκεκριμένο "πατρόν": με αναφορά στο αρχαιοελληνικό ιδανικό δημιουργήθηκε ένα μίγμα νεότητας, συμμετρίας κι αγνότητας. Το κακό δεν ήταν η απεικόνιση του σώματος από τον εθνικοσοσιαλισμό, αλλά το μήνυμα που συνδέθηκε μ' αυτήν. Η ηγεσία του Ράιχ χρησιμοποίησε την ομορφιά ως δόλωμα για τον αγκυλωτό σταυρό. Γενικώς, όμως, τα όμορφα ερεθίσματα, είτε πραγματικά είτε καλλιτεχνικά, επιδρούν θετικά κι απευθύνονται στο σύστημα επιβράβευσης του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η ομορφιά επιδρά ως ναρκωτικό! Δεν επιθυμώ να θέσω όρους στους καλλιτέχνες, λέω απλώς ότι η ομορφιά είναι θετική προς τη ζωή, σε ειρηνεύει».

- Ο φιλόσοφος Τ. Αντόρνο υποστήριξε πως οι καλές τέχνες έχασαν την αθωότητά τους με το Γ' Ράιχ.

«Οι καλλιτέχνες την έχασαν, όχι η τέχνη. Η κακή χρήση της ομορφιάς δεν πρέπει να λειτουργήσει ως καταδίκη για την τέχνη την ίδια. Η ανθρώπινη αντίληψη συντίθεται από πολλά στρώματα κι η ατομική αντίληψη είναι μόνον μια λεπτή πατίνα σ' αυτά τα στρώματα. Ο καλλιτέχνης θα 'πρεπε να δίνει σημασία στην αντίληψη των συνανθρώπων του, να δίνει βάση στην επικοινωνία».

- Ενα μέλος της φυλής Γιανομάμι της Ν. Αμερικής ή ένας Αφρικανός βουσμάνος μπορεί να καταλάβει τη σύγχρονη τέχνη;

«Ενα μέρος της, σίγουρα. Η γεωμετρικότητα του Μοντριάν παρουσιάζει ομοιότητες με τα κοσμήματα των πρωτόγονων πολιτισμών, απευθύνεται σε κάτι πολύ παλαιό και βασικό μέσα μας. Η γεωμετρία είναι οικεία σε όλους, όπως κι ο νατουραλισμός· γι' αυτά διαθέτουμε όλοι μια προσχεδιασμένη αντιληπτική ικανότητα. Αν η τέχνη το λάβει υπόψη της αυτό, θα 'χει περισσότερες πιθανότητες να γίνει παγκόσμια γλώσσα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/10/2007

Πουρνάρια αντί φαρμάκων

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο περιορισμός στη χρήση κτηνιατρικών φαρμάκων και η αντικατάστασή τους με φυτά που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της βιολογικής κτηνοτροφίας, τονίστηκε στο «12ο διεθνές συνέδριο για τα μικρά μηρυκαστικά και το περιβάλλον διατροφής τους», που πραγματοποιείται από χθες στη Θεσσαλονίκη.

«Πουρνάρια και άλλα φυτά με θεραπευτικές ιδιότητες, που υπάρχουν άφθονα στην ελληνική γη, μπορούν να αντιμετωπίσουν ορισμένες ασθένειες των αιγοπροβάτων αν τα καταναλώσουν, χωρίς να χρειαστεί να τους χορηγήσουμε φάρμακα», ανέφερε ο καθηγητής Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Ηλίας Κυριαζάκης.

«Στη χώρα μας η νομοθεσία επιτρέπει ακόμη και στο πλαίσιο της βιολογικής κτηνοτροφίας τη χρήση φαρμάκων στα ζώα που πάσχουν από κλινική ασθένεια. Ωστόσο, και στις περιπτώσεις που η χρήση φαρμάκων είναι απαραίτητη, μπορούμε να την περιορίσουμε», τόνισε.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, υπάρχουν δύο εναλλακτικοί τρόποι θεραπείας μέσω της διατροφής, που εφαρμόζονται ήδη στη βόρεια Ευρώπη:
* Χορήγηση στα ζώα θρεπτικών συστατικών που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και
* Καθοδήγηση των ζώων κατά τη βόσκηση στην κατανάλωση συγκεκριμένων φυτών.
Το συνέδριο, που ολοκληρώνεται σήμερα, διοργανώθηκε από το Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας, τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας και το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Σαραγόσας, με την υποστήριξη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, του υπουργείου Μακεδονίας - Θράκης, της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/10/2007

Έτοιμη η «κιβωτός των σπόρων»

26/2/2008
Είναι απόρθητη σε πυρηνικό πλήγμα, σεισμό, πτώση αστεροειδούς ή κλιματική αλλαγή και θα προστατέψει όλες τις γνωστές ποικιλίες καλλιεργειών στη Γη
Ο πρόεδρος της Κομισιόν Μανουέλ Μπαρόζο, η νομπελίστρια Ειρήνης Ουανγκάρι Ματάι και ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας Γενς Στόλτενμπεργκ εγκαινιάζουν σήμερα το Διεθνές Θησαυροφυλάκιο Σπόρων στο νησιωτικό σύμπλεγμα Σβάλμπαρντ, 1.000 χιλιόμετρα νότια του Βορείου Πόλου.
Πρόκειται για μια «κιβωτό» απόρθητη σε πυρηνικό χτύπημα, σεισμό, πτώση αστεροειδούς ή κλιματική αλλαγή, που θα προστατέψει όλες τις γνωστές ποικιλίες καλλιεργειών επάνω στη Γη.
Θα φιλοξενήσει 4,5 εκατομμύρια είδη σπόρων και το κόστος κατασκευής της (6,3 εκατομμύρια ευρώ) ανέλαβε εξολοκλήρου η νορβηγική κυβέρνηση.
Η κιβωτός της παγκόσμιας χλωρίδας βρίσκεται 130 μέτρα βαθιά σε ένα βουνό στο Σπιτσμέργκεν, ένα από τα τέσσερα νησιά του Σβάλμπαλντ. Απέχει 1.000 χιλιόμετρα από τις ηπειρωτικές ακτές της Νορβηγίας και επιλέχτηκε για τη γεωλογική του σταθερότητα.
Την προηγούμενη εβδομάδα σημειώθηκε σεισμός 6,2 Ρίχτερ στην περιοχή, αλλά η κατασκευή δεν «κατάλαβε» τίποτα.
Η κιβωτός της Αρκτικής θα λειτουργήσει ως εφεδρική αποθήκη για ένα παγκόσμιο δίκτυο 1400 τραπεζών σπόρων, που υποστηρίζεται οικονομικά από το Ίδρυμα Προστασίας Παγκόσμιας Ποικιλίας Καλλιεργειών.
ΔείγματαΤα δείγματα διατηρούνται στους -18 βαθμούς Κελσίου και ο χρόνος ζωής τους ποικίλλει ανάλογα με το είδος. Τα μπιζέλια π.χ. διατηρούνται για 20-30 χρόνια, ενώ τα ηλιοτρόπια και τα σιτηρά αντέχουν έως και εκατονταετίες. Υπάρχουν σπόροι που μπορούν να διατηρηθούν και χίλια χρόνια.
Στην είσοδο του καταφυγίου υπάρχει το γλυπτό μιας πολικής αρκούδας, που είναι-σήμα κατατεθέν των Σβάλμπαλντ.
«Φιλοδοξούμε το μνημείο μας να ξεπεράσει σε διάρκεια τις πυραμίδες. Ακόμη κι αν για κάποιο λόγο κοπεί το ρεύμα, οι σπόροι θα μείνουν στην κατάψυξη 200 χρόνια», είπε Κάρι Φάουλερ, διευθυντής του Ιδρύματος Ποικιλίας Καλλιεργειών.
Σημειώνεται πως οι τράπεζες καλλιεργειών στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν καταστράφηκαν εξαιτίας του πολέμου, ενώ πρόπερσι στις Φιλιππίνες τα δείγματα πλημμύρισαν από τυφώνα. Άλλο ένα αξιοθαύμαστο για την κιβωτό είναι ότι κατασκευάστηκε σε λιγότερο από έναν χρόνο.
Από Εφημερίδα "Έθνος"
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ johnpapadatos@pegasus.gr

Ψηφιακή «κιβωτός» για ζώα και φυτά που χάθηκαν

Επιμέλεια: ΝΙΚΟΣ ΜΟΥΜΟΥΡΗΣ

Δεν υπάρχουν πολλά μέρη στα οποία θα βρείτε τον τίγρη της Τασμανίας. Για την ακρίβεια δεν υπάρχει καμία ζούγκλα και κανένας ζωολογικός κήπος όπου μπορείτε να βρείτε το συγκεκριμένο αιλουροειδές, αφού το είδος έχει εξαφανιστεί εδώ και καιρό. Σε όλο τον κόσμο υπάρχει μόνο μια κινηματογραφική ταινία για τον τίγρη της Τασμανίας και εδώ και λίγο καιρό μπορείτε να τη δείτε στο Δίκτυο, στην ψηφιακή εκδοχή της Κιβωτού του Νώε.

Το πρόγραμμα ARKive (Ark είναι η κιβωτός στα αγγλικά) αποτελεί μια προσπάθεια να «μεταφερθούν» στον ψηφιακό κόσμο του Διαδικτύου όλες οι πληροφορίες για ζώα και φυτά που είτε έχουν εξαφανιστεί από προσώπου Γης είτε κινδυνεύουν άμεσα, κυρίως λόγω της εξάπλωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας και των κλιματικών αλλαγών.

Για την ώρα στο ARKive υπάρχουν αρχεία βίντεο και ήχου για περισσότερα από 500 είδη, αριθμός που μπορεί να φαίνεται μεγάλος αλλά, αν λάβει κανείς υπόψη όσα διαπιστώνουν οι διεθνείς οργανισμοί, το έργο δεν είναι ακόμη παρά στα πρώτα του βήματα. Σήμερα εκτιμάται ότι 6.000 ζώα και 33.000 είδη φυτών κινδυνεύουν από εξαφάνιση. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος υπογραμμίζουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά στην εξεύρεση στοιχείων για την παρουσίαση των διωκώμενων εκπροσώπων της χλωρίδας και της πανίδας. «Είναι εύκολο να βρεις φωτογραφίες και πληροφορίες για καρχαρίες, λιοντάρια, δελφίνια» δηλώνουν χαρακτηριστικά, αλλά όταν έρχεται η ώρα για το χρυσό βάτραχο, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο δύσκολα. Στόχος του προγράμματος είναι να δώσει σε κάθε ενδιαφερόμενο τη δυνατότητα να γνωρίσει από κοντά είδη που ίσως αύριο να μην υπάρχουν, πράγμα που ίσως ευαισθητοποιήσει πολλούς και τους πείσει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος. Υπάρχει επίσης μια ειδική ενότητα που απευθύνεται στα παιδιά, ενώ η χρηματοδότηση του προγράμματος εξασφαλίζεται από τη συνδρομή χορηγών. Ο μεγαλύτερος είναι μια εταιρεία που διεξάγει... λοταρίες, ενώ μετέχουν επίσης μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που ασχολούνται με θέματα περιβάλλοντος, καθώς και ιδιωτικές εταιρείες.

Για την πρώτη φάση του προγράμματος εκτιμάται ότι θα δαπανηθούν γύρω στα 2,5 εκατ. ευρώ, με τα περισσότερα να εξασφαλίζονται από βρετανικούς φορείς, αφού το ARKive έχει την έδρα του στη Γηραιά Αλβιόνα.

Από τις ηλεκτρονικές σελίδες του ARKive παρελαύνουν μοναδικά είδη. Μεταξύ άλλων θα δείτε το μεγάλο μυρμηγκοφάγο, με κύριο χαρακτηριστικό την πλούσια... οδοντοστοιχία (έχει ώς και 80 και 100 δόντια), τη φάλαινα του βορείου Ατλαντικού που μπορεί να κινηθεί με ταχύτητα ώς και 37 χλμ./ώρα και το λύγκα της Ιβηρικής, που είναι το αιλουροειδές που απειλείται περισσότερο απ' όλα. Ρινόκεροι, λύκοι, άλογα, λεοπαρδάλεις, είδη αετών και περιστεριών - όλα έχουν τη δική τους παρουσία, και για τα πιο... τυχερά απ' αυτά υπάρχουν διαθέσιμα βίντεο για να τα γνωρίσετε καλύτερα. Η διεύθυνση της ψηφιακής Κιβωτού του Νώε είναι www.arkive.org.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/05/2003