Πέμπτη 5 Ιουλίου 2007

Ως Προμηθείς αποτύχαμε! Ας λειτουργήσουμε σωστά τουλάχιστον ως Επιμηθείς.

Διάβασα στον τύπο ότι το ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, το οποίο θα εγκατασταθεί στο κτίριο ΦΙΞ στην Αθήνα, είναι προϋπολογισμού 40.000.000 €. Τι σημαίνει αυτό; Μάλλον ότι η παρούσα κυβέρνηση, και ενδεχομένως όλες οι προηγούμενες, το θεώρησαν υψηλής προτεραιότητας έργο και το πρόταξαν στον κατάλογο των έργων εθνικής σημασίας. Δεν θα ήταν κακό, ή τουλάχιστον δεν θα ήταν πολύ κακό, αν στον κατάλογο αυτό υπήρχε σε κοντινή θέση και στη φάση της υλοποίησης και ένα άλλο σημαντικό έργο εθνικής σημασίας: η δημιουργία και αποτελεσματική λειτουργία του Εθνικού Δικτύου Ελληνικών Βοτανικών Κήπων. Δυστυχώς όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο και οι επιπτώσεις αυτής της «αμέλειας» είναι πολλές και σημαντικές.

Οι Βοτανικοί Κήποι (ΒΚ) είναι ζωντανά μουσεία, τα οποία διατηρούν και επιδεικνύουν τεκμηριωμένες συλλογές ειδών της φυτικής ποικιλότητας. Έργο τους είναι η διατήρηση και προστασία της χλωρίδας του πλανήτη μας. Για το σκοπό αυτό μεταξύ άλλων, διαθέτουν και τράπεζα σπερμάτων, από τα οποία μπορούν να προκύψουν, γρήγορα σχετικά, φυτά που για κάποιο λόγο (πυρκαγιά ας πούμε) χάθηκαν από μια περιοχή. Στον κόσμο υπάρχουν πάνω από 1.800 ΒΚ, στις περισσότερες χώρες υπάρχουν εθνικά δίκτυα ΒΚ και φυσικά υπάρχουν τοπικά δίκτυα μεταξύ κρατών, όπως για παράδειγμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Παράδειγμα Ελληνικού ΒΚ είναι ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων (ΒΒΚΚ) έκτασης 310 στρεμμάτων, στην Ποντοκερασιά του Κιλκίς, με εργαστήρια, θερμοκήπια και μητρικές φυτείες στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, ο οποίος χωρίς να εντάσσεται σε ένα εθνικό σχέδιο διατήρησης της Ελληνικής Χλωρίδας, έχει μετά από επίπονη εργασία των στελεχών του συλλέξει 1.300 από τα 6.500 είδη της, τα οποία διατηρεί ζωντανά και μελετάει τα μυστικά του πολλαπλασιασμού τους, ώστε να μπορεί να έχει οποιαδήποτε στιγμή χρειαστεί, όσα φυτά από αυτά θα χρειαστούν. Τέτοιες στιγμές μπορεί να είναι χαρούμενες (όπως ήταν για παράδειγμα η Παγκόσμια Έκθεση IGA 2003 στο Ρόστοκ της Γερμανίας, στην οποία στάλθηκαν ελληνικά αυτοφυή φυτά για να κοσμήσουν το Ελληνικό Περίπτερο, ή ανάγκη ανάπλασης του Κήπου της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, ή φύτευση του περιβάλλοντος χώρου του Κλειστού Γηπέδου Πυλαίας ενόψει του Πανευρωπαϊκού Κυπέλλου Μπάσκετ) μπορεί να είναι όμως και τραγικές (όπως η περίπτωση των φετινών πυρκαγιών στη χώρα μας και την ανάγκη για αναγέννηση του φυσικού περιβάλλοντος με φυτεύσεις ειδών που υπήρχαν εκεί). Προς την ίδια κατεύθυνση εργάζονται και άλλοι δέκα περίπου Βοτανικοί Κήποι της χώρας μας με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, οι οποίοι μόνοι τους αισθάνθηκαν την ανάγκη να συνδεθούν άτυπα στην πρώτη τους συνάντηση τον περασμένο Μάιο, προκειμένου να μπορέσουν να θέσουν κοινούς στόχους.

Ποιος όμως συντονίζει τις προσπάθειές τους;

Ποιος τους χρηματοδοτεί;

Ποιος τους έχει εντάξει σε ένα εθνικό σχέδιο διατήρησης της φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας;

Ποιος τελικά έχει κατανοήσει ότι το έργο της διατήρησης της φυτικής ποικιλότητας προέχει ακόμα και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, αφού για να υπάρχουμε και να είμαστε περήφανοι για αυτήν πρέπει πρώτα να υπάρχει το φυσικό περιβάλλον, το οποίο πρωτίστως χαρακτηρίζεται από τα φυτά; Γιατί χωρίς φυτά δεν υπάρχει ζωή!

Η απάντηση είναι απλή: Κανένας σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας!

Όμως οι τελευταίες πυρκαγιές έπεισαν και τον τελευταίο πολίτη της χώρας μας ότι το έργο της διατήρησης της Ελληνικής Χλωρίδας είναι η πρώτη μας προτεραιότητα. Και μην φανταστείτε ότι κοστίζει πολύ. Περίπου όσο ένα ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Και το κέρδος του έργου αυτού είναι ανεκτίμητο. Σκεφτείτε μόνο τι γίνεται μετά από κάθε πυρκαγιά. Η αναδάσωση -όταν γίνεται με δενδροφύτευση- συναντά το πρόβλημα «ποια φυτά θα φυτέψουμε και που θα τα βρούμε;». Όμως έχει γίνει καταγραφή; Έχει γίνει συλλογή και διατήρηση; Μπορεί να γίνει ο πολλαπλασιασμός τους; Με άλλα λόγια λειτουργεί άψογα το Εθνικό Δίκτυο Ελληνικών Βοτανικών Κήπων;

Ο ΒΒΚΚ, τον οποίο θεωρώ παγκόσμια καινοτομία γιατί είναι από τους ελάχιστους διεθνώς που στοχεύει μόνο στη διατήρηση και προστασία των αυτοφυών φυτών της Ελληνικής και Βαλκανικής Χλωρίδας, δημιουργήθηκε από το μηδέν και λειτουργεί ήδη 6 χρόνια με συνολικό κόστος μέχρι σήμερα περίπου 10.000.000 €. Αποτελεί υπόδειγμα έργου για το οποίο έπιασαν τόπο τα χρήματα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Ελλάδας. Ο Κήπος αυτός μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα για τη δημιουργία ενός Εθνικού Κέντρου Διατήρησης των Αυτόχθονων Φυτών και του Εθνικού Δικτύου Ελληνικών Βοτανικών Κήπων. Διαθέτει γνώση και τεχνογνωσία, άριστες εγκαταστάσεις, διεθνή εμπειρία, εξαιρετικό επιστημονικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό κατάλληλα καταρτισμένο από ειδικούς επιστήμονες ευρωπαϊκών Βοτανικών Κήπων. Συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα, σε συνεργασία με άλλους Ερευνητικούς Φορείς και Πανεπιστήμια, αλλά συνεργάζεται και με εμπορικές εταιρίες στην προσπάθεια να δημιουργηθούν, ελληνικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας που προέρχονται από τα αυτόχθονα φυτά της Ελληνικής γης, ώστε να δημιουργηθούν εναλλακτικές καλλιέργειες και να έχουν οικονομικό όφελος οι αγρότες της χώρας μας.

Μοναδικό μειονέκτημα του ΒΒΚΚ είναι ότι δεν έχει θεσμοθετηθεί ακόμα. Παραμένει ως έργο εγκλωβισμένος στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. (Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας), το οποίο δεν βρήκε ποτέ το δρόμο του ως ερευνητικός φορέας, και στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που ποτέ δεν κατάλαβε τη σημασία του έργου αυτού. Όμως η δράση του Κήπου είναι πολυθεματική (Συλλογές, Διατήρηση Μητρικών Φυτειών και Αναπαραγωγή, Πολυδιάστατη Έρευνα και Εφαρμογή της, Ευαισθητοποίηση των Πολιτών και Εκπαίδευση) και μάλλον η θέση του είναι στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας ώσπου φυσικά να αυτονομηθεί κάποτε το Υπουργείο Περιβάλλοντος.

Ας το σκεφτούν οι αρμόδιοι και ας στραφούν προς την κατεύθυνση που έδειξε ήδη πριν λίγες μέρες ο πρώτος πολίτης της χώρας μας. Ας πράξουν γνωρίζοντας ότι «ο λαός διαμορφώνεται από το πνεύμα του τοπίου και τη φύση του εδάφους που κατοικεί» (Αριστοτέλης).

Οικονόμου Ανδρέας

Ψυχολόγος – Μαθηματικός

Επίκουρος Καθηγητής Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.

Πρόεδρος Φίλων Βαλκανικής Χλωρίδας